"Konungsnef?". Það er nafnið sem nýlega uppgötvaðist hadrosaur með fræðinafninu Rhinorex condrupus. Það fletti gróður seint krítartímans fyrir um 75 milljónum ára.
Ólíkt öðrum hadrosaurs var Rhinorex ekki með beinan eða holdugan háls á höfðinu. Þess í stað var hann með risastórt nef. Einnig fannst það ekki í grýttu útskoti eins og aðrir hadrosaurs heldur í Brigham Young háskólanum á hillu í bakherbergi.
Í áratugi sinntu steingervingaveiðimenn risaeðlu við verkefni sín með tínslu og skóflu og stundum dínamíti. Þeir meitluðu og sprengdu tonn af grjóti á hverju sumri í leit að beinum. Háskólarannsóknarstofur og náttúruminjasöfn fylltar af risaeðlubeinagrindum að hluta eða heilum. Verulegur hluti steingervinganna er þó eftir í kössum og gifssteypur sem eru íkornar í geymslutunnunum. Þeir hafa ekki fengið tækifæri til að segja sögur sínar.
Þetta ástand hefur nú breyst. Sumir steingervingafræðingar lýsa því að risaeðluvísindi séu að ganga í gegnum aðra endurreisn. Það sem þeir meina er að farið er í nýjar aðferðir til að öðlast dýpri innsýn í líf og tíma risaeðlna.
Ein af þessum nýju aðferðum er að skoða einfaldlega það sem þegar hefur fundist, eins og var um Rhinorex.
Á tíunda áratugnum var steingervingum af Rhinorex komið fyrir í Brigham Young háskólanum. Á þeim tíma einbeittu steingervingafræðingar sér að húðáhrifum sem finnast á stofnbeinum Hadrosaur, sem skildi lítill tími eftir fyrir steingerða höfuðkúpa enn í klettunum. Þá ákváðu tveir nýdoktorar að skoða risaeðluhauskúpuna. Tveimur árum síðar fannst Rhinorex. Steingervingafræðingar voru að varpa nýju ljósi á starf sitt.
Rhinorex hafði upphaflega verið grafið frá svæði í Utah sem kallast Neslen-svæðið. Jarðfræðingar höfðu nokkuð skýra mynd af umhverfi Neslen-svæðisins fyrir löngu. Þetta var búsvæði árósar, mýrlendi láglendi þar sem ferskt og salt vatn blandaðist nálægt strönd fornaldars sjávar. En inn í landinu, 200 mílur í burtu, var landslag allt öðruvísi. Aðrir hadrósaurs, af tígli, hafa verið grafnir upp í landi. Vegna þess að fyrri steingervingafræðingar rannsökuðu ekki heila Neslen-beinagrindina, gerðu þeir ráð fyrir að hún væri líka crested hadrosaur. Sem afleiðing af þeirri forsendu var sú ályktun dregin að allir krúnahaðrósar gætu nýtt sér auðlindir í landi og árósa jafnt. Það var ekki fyrr en fornleifafræðingar endurskoðuðu það að þetta var í raun Rhinorex.
Eins og púsluspilsstykkið sem fellur á sinn stað og uppgötvar að Rhinorex var ný tegund af síðskriðarlífi. Að finna „King Nose“ sýndi að mismunandi tegundir af hadrosaurs aðlöguðust og þróuðust til að fylla mismunandi vistfræðilegar veggskot.
Með því einfaldlega að skoða steingervinga í rykugum geymslum eru steingervingafræðingar að finna nýjar greinar risaeðlutrés lífsins.
——— Frá Dan Risch
Pósttími: Feb-01-2023